National geographic: Глаголицата е првата бугарска азбука

Глаголица и кирилица: историја и значење за бугарската култура

Во 862 година, византискиот император им наредил на браќата Константин и Методиј да ја создадат потребната христијанска литература на словенски јазик за нивната мисија во Моравија. Иако овој датум е спорен, нема сомнеж дека токму Константин, попознат како Кирил, ја создал глаголицата - првата бугарска азбука.

Создавањето на глаголицата

Според некои извори, Константин Филозоф почнал да работи на азбуката за време на неговиот прв престој во манастирот на планината Олимп околу 855 година. Глаголицата е уникатен графички систем во кој секоја буква одговара на еден звук, а буквите за блиски звуци имаат слични контури . Ова го прави исклучително функционален и логичен. Големиот бугарски научник Петар Илчев го нарекува „најсовршениот графички систем од античко време до денес“.

Доказ и уникатност

Непобитен доказ за авторството на Константин-Кирил над глаголицата е Салцбуршкиот меморандум од 871 година, во кој се забележува појавата на Методиј во Панонија со „новооткриените словенски букви“. Глаголицата е создадена за солунскиот словенски прилог, кој припаѓа на источно-бугарските рупа дијалекти. Тоа недвосмислено докажува дека јазикот на солунските браќа е старобугарски.

Ширењето на глаголицата

Литературниот јазик заснован на глаголицата, создаден во 9 век, првично се раширил во Моравија и Панонија. По смртта на Методиј во 885 година, неговите ученици се прифатени во Бугарија, каде што глаголицата цветала во книжевните центри кај Плиска, Преслав и Охрид. Ракописи и натписи на глаголица се пронајдени и во Преслав и во Охрид, што го докажува широкото ширење и употреба на глаголицата.

Создавањето на кирилицата

Кон крајот на IX век во Преслав се појавила втората старобугарска азбука - кирилицата. Содржи 24 букви од грчката азбука и 14 знаци блиски до глаголицата, кои одговараат на чисто бугарски звуци. Кирилицата нема утврдено авторство, но повеќето научници веруваат дека е поврзана со писарите од Преслав. Создаден е врз основа на глаголицата и грчкото писмо, одразувајќи ги специфичните карактеристики на бугарскиот говор.

Значењето на кирилицата

Кирилицата станала доминантно писмо во Бугарија кон крајот на 10 и почетокот на 11 век, поместувајќи го глаголицата поради неговата економичност и леснотијата на пишување. Оваа азбука, која денес ја користат милиони луѓе ширум светот, потекнува од Бугарија и го следи глаголицата, како одраз на принципот дека секој звук одговара на посебна буква.

Културното наследство

Важно е Бугарите да знаат дека кирилицата, признаена како трета европска азбука по латинската и грчката азбука во 2007 година, е именувана по свети Кирил, креаторот на глаголицата. Тој е клучен дел од бугарското културно наследство и идентитет и благодарение на него денес лесно и без двоумење читаме и пишуваме.

Извор: www.nationalgeographic.bg