Историјата што не ни ја кажаа: Македонија пред 140 години според Лавеле!

Денес, се навршуваат повеќе од 200 години од раѓањето на Емил Луи Виктор де Лавеле (05.04.1822), еден од највлијателните белгиски интелектуалци од XIX век – економист, политиколог, историчар и писател. По повод годишнината, историчарите и академската јавност потсетуваат на неговиот значаен придонес за разбирањето на етничката слика на Балканот, особено преку неговата книга „Балканскиот Полуостров“ објавена во 1886 година.

Де Лавеле, кој предавал на Универзитетот во Лиеж и бил член на Кралската академија на Белгија, во своето дело дава детален опис на етничката мапа на Македонија во втората половина на XIX век – период од голема важност за разбирањето на тогашната политичка и етничка состојба на регионот.

Според неговите анализи, западниот дел од Македонија, од реката Дрим до Призрен, бил населен претежно со Албанци. Источно од Охрид, населението било претежно бугарско, измешано со Арнаути (Албанци) и влашки Цинцари, сè до железничката линија Солун – Митровица. Србите, според де Лавеле, доминирале на север, но и таму се среќавале Албанци. Источниот и централниот дел од Македонија, пак, биле доминирани од Бугари, кои, според него, живееле сè до Серез и Солун.

Грците биле претежно присутни по крајбрежјето и во градовите, главно поради повисокото образование и поголемите контакти со странскиот свет. Тој истакнува дека Солун во тоа време бил речиси целосно еврејски град, додека дел од грчкото население таму било од цинцарско потекло. Власите, пак, ги опишува како компактна заедница во Пиндските Планини и во долината на Битола.

Најзначајна е оценката на де Лавеле дека „големото мнозинство од населението во Македонија се Бугари“, цитирајќи го и хроничарот Вилијам од Тир, кој во 12 век зборувал за „Бугарскиот народ што ја зафаќа земјата од Дунав до Константинопол“. И Гијом Лежан, друг авторитет од 19-тиот век, jа потврдува оваа констатација во својата Етнографија на Европска Турција.

Иако неговите ставови денес се предмет на научни дебати и различни интерпретации, делото на Емил де Лавеле останува важно сведоштво за тоа како европската интелигенција го перцепирала Балканот и Македонија во време на силни геополитички тензии и етнички претензии.

Денешниот ден е можност за историска рефлексија и научна дискусија за минатото, но и за разбирање на контекстот во кој се оформувале националните идентитети на Балканот.

Извор: The Balkan Peninsula by Laveleye, Emile de, 1822-1892