Кој во РС Македонија добива од саботажата на евроинтеграцијата на земјата

Пишува: Георги Станков, психолог и д-р по политички науки, креатор на македонско-бугарскиот подкаст Коридор 8 за Трибуна

Бев воодушевен кога дознав за конференцијата „Демистификација на (не)соседските односи на патот кон ЕУ: Случајот на Северна Македонија и Бугарија“, што се одржа во Скопје. Темата е повеќе од интересна и ни дава можност да бидеме во чекор со современите достигнувања на општествените и хуманистичките науки.

Но, покрај тоа, интерес предизвикуваат неконференциските говори на бугарските учесници, а нивното претставување во медиумите на Република Македонија предизвикува двојно поголем интерес. Овие медиуми, како што нè увери неодамнешното искуство со безобразната монтажа на ТВ Сител, можат да ги извадат зборовите на жив човек (маестро Христо Христов) од контекст, а потоа се прашуваме како историчарите можеле да исечат извадоци од документи или дури да заменат етноними (позната изјава на проф. д-р Драги Георгиев за Радио 77).

Говорот на Димитар Атанасов носи многу теми за размислување и дискусија, но што ни покажуваат од сите овие теми медиумите во РС Македонија? Кои наслови ги прикажуваат? Што им забиваат во очите и умот на граѓаните кои ќе го слушнат и видат тоа, а не целото негово интервју? На што од многуте кажани работи го насочуваат вниманието на граѓаните? Одговорот е едноставен: се истакнува она што и служи на локалната политичка елита. И во оваа смисла, дури и ако зборува со најдобра намера и желба да ги расчисти авгиевските штали од нашите билатерални односи, бугарскиот историчар служи како инструмент на сосема различни интереси.

Овие интереси се прилично транспарентни и се прашувам дали тој не ги гледа и дали не гледа дека неговите изјави одговараат на желбите на антиевропската политичка елита во Северна Македонија, која прави многу напори да ја саботира европска интеграција на нивната земја?

Нема да се задржувам долго на тврдењето која земја е повеќе виновна или помалку виновна. Непотребно е, особено што во летото 2022 година министерот Османи го извади протоколот од летото 2019 година, скриен од Никола Димитров, во кој министрите за надворешни работи на Република Македонија и Бугарија потпишале јасни акциски точки за спроведување на Договорот за добрососедство. Знаеме колку од овој протокол беше имплементирано, при што македонската страна навистина вложи сериозни напори за да не функционира билатералниот процес. Ако таа вложеше половина од тој напор да работи на подобрување на билатералните односи, ќе постигневме огромен напредок.

Договорот што го покажа Османи стана повод за размена на статуси на Фејсбук меѓу него и претходниот министер за надворешни работи, но јасно стави до знаење дека неколку месеци пред какви било декларации на владата и парламентот во Бугарија, повеќе од една година пред „ ветото“ и горе-долу три години пред отворањето на клубовите, владата на РС Македонија едноставно почнала да ги саботира процесите. Пример за тоа е активноста на циклуси на историската комисија.

Но, подетално би ја коментирал изјавата дека вклучувањето на Бугарите во Уставот на РС Македонија не требало да биде услов за почеток на преговорите за членство. Дали тоа треба да биде услов или не? Еве што мислам:

1. Ова навистина не треба да биде услов. Тоа треба да се сфати како нешто природно и нормално за секоја демократска мултиетничка и мултикултурна држава која избрала во својот устав да ги именува деловите на народите што живеат во неа. Во право е господинот Атанасов – тоа не треба да биде надворешен услов – тоа треба да биде внатрешен знак за нормалност во меѓуетничките односи и неговото појавување да се сфати како дејство во редот на нештата. Дури сум изненаден како владата на Република Македонија за пет години од потпишувањето на договорот во 2017 година не помислила да го понуди како гест на добра волја на претставниците на Бугарите во земјава. Но, што правиме кога нешто толку природно се подразбира, но не се случува? А што правиме кога потпишаните протоколи на министрите се кријат и не се спроведуваат? Така тоа што е природно, го правиме неопходен услов.

2. Доаѓа редот да потсетам дека вклучувањето на Бугарите во Уставот на Северна Македонија не е бугарски услов, туку услов на ЕУ. Кога некој протестира против овој услов, протестира против предлогот за преговарачка рамка за РС Македонија за членство во ЕУ. Практично, предлогот е одобрен од 26-те земји-членки на Унијата и сега неговото оспорување или саботажа всушност го запира евроинтегративниот процес на земјата. Бугарија веќе не става вето – се е во рацете на македонската елита. РС Македонија веќе ја пропушти можноста да добие покана за почеток на преговори со ЕУ на крајот на 2022 година. Силно се плашам дека ќе ја пропушти оваа можност и во летото на 2023 година. И ова – само поради околу 3.504 Бугари на последното пребројување. Невозможно е 3504 Бугари да бидат закана за безбедноста и идентитетот на македонската нација. Невозможно е нивното вклучување во уставот да доведе до „бугаризација“. Звучи апсурдно, нели?

3. Што ако… што ако, всушност, огромен дел од политичката елита на РС Македонија не сака преговори? Ако главните опозициски партии ДПМНЕ и Левица сакаат да ја запрат својата земја на патот кон ЕУ? Ако истото го сакаат и некои од поранешните комунисти од СДСМ? Ако и покрај волјата на нивните сограѓани, продолжат да работат за силите долж оската Белград-Будимпешта-Москва? Во таков случај, противењето на барањето Бугарите да бидат внесени во Уставот е само изговор за прекин на преговорите.

4. Некој ќе рече „Па откажете се од тоа барање и нема да се расправаат“. Но, доколку Бугарија го одбие ова барање, во Скопје ќе продолжат со лагите дека Бугарија не го признава македонскиот идентитет. Во есента на 2021 година во подкастот на youtube каналот Samuel’s fortress кажав дека барањето Бугарите да бидат вклучени во Уставот на РС Македонија најјасно покажува дека денешна Бугарија го признава постоењето на македонски етнички идентитет. Кога и како е формиран истиот е друга работа, но Бугарија ја препознава реалноста. Меѓутоа, политичката елита во Северна Македонија, како и нејзината сервилна гарнитура од аналитичари и политиколози, сака да повторува дека Бугарија ја продолжува својата стара „живковистичка“ политика. Ова секако не е точно, па дури и во договорот од 2017 година се споменуваат „двете земји и двата народа“. Со вклучувањето на Бугарите во Уставот на РС Македонија ќе се направи јасна дистинкција меѓу современите етнички идентитети на современите Македонци и Бугари на нејзината територија. Ова барање е чин на признавање од страна на Република Бугарија дека денес постои македонска етничка група формирана во РС Македонија. Со вклучувањето на Бугарите во Уставот, Република Македонија ќе покаже дека на нејзина територија, покрај Власите, Албанците, Турците, Ромите итн. има и Бугари. Од оваа одлука двете страни можат само дипломатски да добијат.

5. И повторно – ако ова е вин-вин ситуација, зошто во Северна Македонија се претставува како ситуација Бугарија победува – Македонија губи? Кој во РС Македонија има корист од стопирање на евроинтеграциите на државата, преку барањето изговор во барањето на ЕУ за вклучувањето на Бугарите во Уставот?

Ова е прашањето за кое треба да размислиме. И додека го прифаќам правото на господинот Атанасов да ја критикува бугарската држава (сосема легитимно негово право е, ние сме бугарски државјани и правилно е да ги бараме грешките на нашите политичари и државници), мислам дека неговите изјави ги поттикнуваат анти -европските политичари во Северна Македонија и не ги поттикнуваат саморефлексијата и самокритичноста на македонското општество. За ова, секако, помага и медиумскиот амбиент кој многу вешто ги „програмира“ ставовите на граѓаните во насока што ја поставува политичката елита (референца: хистеричната и полна со клевети кампања за оцрнување на Христијан Пендиков). Се надевам дека повеќе луѓе ќе го погледнат видеото од конференцијата, бидејќи е важно науката да му служи на општеството и нејзините достигнувања да бидат достапни за пошироките кругови на граѓани.