Новото време на борбите во воздухот: Како Ф-16 со вештачка интелигенција ќе го промени начинот на кој водиме војна во небото

Во Флорида, на авио-базата Еглин, се одвива нешто што може да го промени идниот начин на воздушните војни. На 1 април 2025 година, слета шестиот и последен Ф-16 Fighting Falcon, завршувајќи ја серијата од шест авиони кои ќе учествуваат во тестирањето на новата програма наречена VENOM-AFT. Ова е проект на Воздушните сили на САД кој има за цел да ги направи овие борбени авиони автономни, односно да им даде вештачка интелигенција (AI) која ќе им помага да летат и да извршуваат задачи без целосно човеково вмешување.

(Видео) Бугарија станува воздухопловна сила – пристигна првиот F-16 Block 70

Ова тестирање е многу важно за иднината на воздушната војна. Платформата VENOM-AFT ќе помогне во развојот на нови борбени авиони и дронови кои ќе работат заедно со пилотите, а се планира да ја подобрат сигурноста и ефективноста на војните операции.

Но, што значи ова за иднината? Дали овие авиони ќе станат автономни летала што ќе ја заменат потребата за пилоти? Или ќе останат само тестови за нова технологија? Ова се некои од главните прашања кои се поставуваат, а целата програма VENOM-AFT е токму затоа интересна – ќе ни покаже дали војната во воздухот ќе стане "машинска" или сепак ќе остане во рацете на човечки пилоти.

Од каде потекнува идејата за автономни летала?

Идејата за автономни летала не е нова. Првата сериозна обида на американската војска за користење на беспилотни авиони се случила уште за време на Втората светска војна преку проектот наречен Операција Афродита. Се обидувале да претворат бомбардери во летачки бомби кои ќе бидат контролирани преку радио, но технологијата на тој период не била доволно развиена и проектот не успеал.

Уште еден F-16 на пат: Бугарија забрзано маршира кон врвот на светските сили

Тековните напори започнале сериозно во 2017 година, кога Ф-16 првично летал автономно во рамките на помал експеримент. Но VENOM-AFT е многу понапреден: го користи најновото во вештачката интелигенција и сензорите, и тоа за борбени авиони кои се веќе докажани во реални битки.

Што е VENOM-AFT и како работи?

VENOM-AFT е проект за тестирање на шест модифицирани Ф-16, кои се надградени со нови системи и вештачка интелигенција која ќе им помага да извршуваат борбени задачи и да реагираат на непријатели без директна човечка контрола. Овие авиони се опремени со најновите радарски системи, кои им помагаат да откриваат непријателски авиони и цели на поголеми растојанија. Дополнително, се додаваат системи за електронска војна кои помагаат да се неутрализираат напади на непријателски ракети и радарски системи.

Ф-16 е борбен авион кој беше воведен во 1978 година и е познат по својата брзина, маневрирачност и способност да се користи за многу различни воени задачи. Со додавање на вештачка интелигенција, овој авион сега може да научи да извршува задачи без човечки пилот, со тоа што ќе му помага да реагира побрзо и со поголема точност.

Како функционира вештачката интелигенција во овие авиони?

Вештачката интелигенција која се тестира во овие Ф-16 се базира на софтвер што е развиен во претходните воени програми како Skyborg и ACE. Овој софтвер му овозможува на авионите да ги анализираат ситуациите, да носат одлуки и да извршуваат сложени маневри во борбата, понекогаш и во ситуации кога човековиот пилот не би можел да реагира на време.

На пример, ако авион мора да направи маневр на големи брзини и под силен притисок (над 9G), вештачката интелигенција може да го изврши тоа без да се "онесвести" како што може да се случи со човек. Ова е нешто што ќе помогне во иднина, особено во сложени воздушни битки.

Безбедност и човечки надзор

Иако авионот може да лета автономно, пилотите остануваат во кокпитот за време на тестирањето. Тие ја следат работата на вештачката интелигенција и ќе интервенраат ако нешто не оди како што треба. Ова е начин за осигурување на безбедноста, така што иако авионите можат да извршуваат сложени задачи, пилотите сепак ќе имаат контрола.

Што следи понатаму?

Почнувањето на програмата VENOM-AFT е само првиот чекор во многу поголема иницијатива наречена Колаборативни Бојни Авиони (CCA). Целта е да се создадат автономни дронови кои ќе летаат заедно со пилотирани борбени авиони, како Ф-35 и новиот, таен авион за следна генерација. Овие дронови ќе можат да носат оружје, да ја скенираат непријателската територија и да ги помагаат пилотите во извршување на задачи. Ова ќе овозможи намалување на ризиците за пилотите и подобрување на шансите за успех во борбата.

Напредок во технологијата и глобалната трка

VENOM-AFT не е само тест во САД. Други земји, како Кина и Русија, исто така развиваат слични технологии за автономни летала и дронови. Секако, ова ги прави овие тестови важни во глобалната трка за воена технологија.

VENOM-AFT е значаен чекор кон иднината на воздушната војна. Ако тестовите успеат, можеби ќе започнеме да гледаме авиони кои работат заедно со автономни дронови, каде пилотите ќе играат улога на раководители, а не на непосредни оператори. Ова може да донесе нови начини на борба и да ја подобри ефикасноста на војските.

Како и да е, иако технологијата напредува, важно е да се запамети дека човечката одговорност и надзор ќе останат критични во оваа нова ера на воздушни битки.