Бугарин кој ја разоткри Катинската трагедија: Скриената вистина во романот на Миладин Апостолов

Во полско списание неодамна беше објавена статија посветена на еден речиси заборавен бугарски роман, кој уште во 1973 година ја разоткрива трагичната судбина на полските офицери масакрирани во Катинската шума. Станува збор за делото „Грешката на експертот“ на проф. д-р Миладин Апостолов — книга која цели 16 години пред падот на комунистичкиот режим во Бугарија, го допира табуизираната тема за масакрот во Катин, кој долго време се припишуваше на нацистичка Германија, а не на Советскиот Сојуз.

Романот, издаден од „Народна младеж“ како дел од серијата шпионски и авантуристички романи, не привлекол големо внимание во Бугарија, а во Полска останал речиси непознат. Денес, полскиот портал polska-zbrojna.pl го нарекува „Театар на суровоста и апсурдот“, нагласувајќи дека романот речиси точно ги следи вистинските настани.

Главниот лик, доц. Методи Мартинов, е патолог од Институтот за судска медицина во Софија. По налог на тогашниот бугарски премиер Богдан Филов, Мартинов заминува во Катин во 1943 година, каде учествува во ексхумација на масовните гробници со меѓународна медицинска комисија. Неговите наоди потврдуваат дека убиствата биле извршени во 1940 година, за време кога територијата била под советска контрола.

Зад ликот на Мартинов се крие реална личност — патологот Марко Марков, кој навистина учествувал во ексхумацијата во Катин заедно со експерти од Финска, Унгарија, Романија и Швајцарија.

Кој беше Миладин Апостолов?

Проф. д-р Миладин Апостолов е едно од најреномираните имиња во бугарската медицина. Тој бил првиот декан на Факултетот за општествени науки при Медицинската академија во Софија и автор на многу учебници, монографии и научно-популарни дела. Апостолов ги поставил темелите на наставата по историја на медицината во Бугарија и бил член на бројни европски и американски научни организации. За својот придонес, бил награден со највисоки државни одликувања — Орден „Стара планина“ и Орден „Кирил и Методиј“. Апостолов почина на 5 јануари 2023 година.

Пропаганда и вистина

Иако романот на Апостолов е проткаен со историски реални датуми, ликови и места, тој не е лишен од пропагандни елементи. Во него, како и во официјалната бугарска историја на тоа време, главниот акцент е ставен на вината на нацистичка Германија, додека улогата на Советскиот Сојуз е минимизирана или игнорирана. Полската статија забележува дека токму овие слоеви го прават романот вреден за анализа — како пример за тоа како историјата се користела за обликување на колективната меморија и политичкиот наратив.

Денес, „Грешката на експертот“ добива ново значење — не само како историско сведоштво за еден мрачен период, туку и како ретка храброст на еден бугарски автор да ја допре вистината која долго време била потиснувана.