Бугарската служба: Русија и кризните жаришта на Балканот се сериозен предизвик за стабилноста на Бугарија

Русија и нестабилноста во Западниот Балкан остануваат најголемите безбедносни предизвици за Бугарија, покажува годишниот извештај на бугарската Државна агенција за национална безбедност (ДАНС) за 2024 година.

Според документот, Бугарија се соочува со ескалација на хибридни дејства, шпионска активност, информативни напади и сајбер закани. Сето ова сериозно ја загрозува реализацијата на бугарските национални интереси.

Русија како генератор на закани

Во извештајот се истакнува дека политиката на Кремљ останува „главен генератор на закани за Европа и глобално“, а Бугарија е директно засегната. Москва користи таканаречен „еволуирачки хибриден инструментариум“, кој комбинира воени демонстрации, закани за употреба на нуклеарно оружје, разузнавачка и саботажна активност, економски притисок (особено во енергетскиот сектор), масовни кампањи за дезинформација и штетни сајбер-напади.

Во 2024 година во Бугарија биле откриени и неутрализирани двајца руски шпиони кои работеле под лажен идентитет. На нив им е забрането влегување во Европската Унија за период од пет години. Дополнително, е уапсен и бугарски државен службеник кој оддавал доверливи информации на руски разузнавачки претставник.

Исто така, идентификувани се уште 19 странски државјани со сомнителни врски со руското разузнавање, кои се прогласени за несакани лица во Бугарија.

Загрозувања на Западниот Балкан

ДАНС предупредува дека Западниот Балкан останува регион на нестабилност што генерира сериозни ризици за Бугарија. Меѓу главните причини за дестабилизација се:

• Засилено руско влијание преку информативни и дезинформациски кампањи;
• Ескалација на екстремен национализам што го загрозува етничкото балансирање и мирот;
• Демократски дефицити и нарушување на владеењето на правото;
• Организиран криминал и корупција кои ги ослабуваат институциите;
• Нелегална миграција и процеси на радикализација.

Специјално е истакнато негативното влијание врз бугарските заедници во некои држави од регионот – преку говор на омраза, дискриминација, административен притисок, блокирање на про-бугарски организации, манипулација со историјата и обиди за бришење на бугарското културно и историско наследство.

Освен тоа, Русија и други странски актери користат „мека моќ“ – преку религија, образование и култура – за да влијаат врз јавните ставови во Балканските држави.

Закани од Црното Море

Војната во Украина дополнително го претвори регионот на Црното Море во зона на зголемено тензија и ризици за Бугарија. Посебно загрижувачки се ризиците за безбедноста на пловидбата и воздухопловството, трансграничните еколошки закани и активностите на таканаречениот „сенчест флот“ на Русија, кој се користи за нелегален извоз на енергетски ресурси.

Сајбер закани и дезинформација

Киберпросторот останува активен фронт за напади, најчесто насочени кон државни институции, енергетски капацитети, болници и транспортна инфраструктура. Се користат алатки базирани на вештачка интелигенција и социјални мрежи за ширење на дезинформации и руска пропаганда.

Најголемиот ризик доаѓа од киберсубјекти поврзани со Русија, Кина, Северна Кореја и Иран.

Одговор на заканите

ДАНС презела широк спектар на оперативни и превентивни мерки – од подготовка на разузнавачки анализи за највисоките институции, преку дејствија за спречување на шпионска активност, до обуки за подигање на контраразузнавачката свест меѓу државните службеници. Превенцијата и меѓународната соработка остануваат врвен приоритет за агенцијата и во 2025 година.