Димитар Радев: Пет придобивки за Бугарија од приемот на еврото во еден по-променлив и повеќеполарен свет
Современото глобално опкружување е обележано со структурна нестабилност. Оваа нестабилност не е само привремен пазарен шум – таа е одраз на подлабоки, системски промени. Денешниот свет е фундаментално по-несигурен, а самата политика сè почесто станува извор на нестабилност.
Во таков контекст, јавните институции, особено централните банки и инвеститорите, мора да се водат од јасна концептуална рамка заснована на економската реалност и институционална адаптибилност. Во продолжение се претставени пет главни принципи на кои може да се потпре таа рамка – и како тие го засилуваат аргументот за приемот на Бугарија во еврозоната.
Пет клучни допуштања за дејствување во услови на глобална нестабилност
1. Нестабилноста е трајна и структурна.
Геополитичките тензии се продлабочуваат. Светската трговија станува сè повеќе политизирана, а финансиските санкции – почести и поспецифични. Овие трендови водат кон преструктуирање на глобалниот финансиски систем, а не кон минливи шокови.
2. Стратешката отпорност е поважна од тактичкото предвидување.
Диверзификацијата останува релевантна, но веќе не е доволна. Политиките и управувањето треба да овозможат флексибилност и брза адаптација на менливите услови.
3. Координацијата на политиките станува критично важна.
Во услови на стрес, паричната, фискалната и инвестициската политика мора да бидат усогласени. Координацијата меѓу институциите и со меѓународните партнери создава дополнителен слој на стабилност.
4. Стратешката автономија треба да се преиспита.
Во свет со зголемени геополитички ризици, не е доволно да се поседуваат резерви – треба да се обезбеди и нивната достапност во кризни моменти. Затоа, има зголемен интерес за злато и регионални монетарни сојузи, како еврозоната.
5. Фокусот мора да остане на долгорочните предизвици.
Застарувањето на населението, климатските промени и технолошките прекини се реалности кои веќе влијаат врз инвестициите. Управувањето со јавните средства мора да ја одразува оваа нова реалност.
Последици за Бугарија и Централна и Источна Европа
Бугарија, иако директно не е тешко погодена од тековните глобални трговски тензии, е длабоко интегрирана во европските синџири на снабдување. Како мала, отворена економија, зависи од побарувачката во еврозоната. Затоа, секое забавување таму се пренесува на извозот и инвестициите во Бугарија.
Истовремено, глобалната реструктуризација на синџирите за снабдување создава неизвесност за идните трговски правци. Дополнително, нестабилните цени на стоките – особено на енергенсите – имаат краткорочни ефекти врз инфлацијата, но долгорочните последици остануваат нејасни.
Еврото како стратешки избор за Бугарија
Во оваа контекст, приемот на еврото добива нова, засилена смисла. Тој носи пет главни придобивки:
- Засилена монетарна стабилност преку интеграција со Европската централна банка.
- Намален девизен ризик и заштита од шпекулативни напади.
- Поголема доверба кај инвеститорите и подлабока финансиска интеграција.
- Пристап до стабилизациски механизми како Европскиот механизам за стабилност.
- Зголемена институционална отпорност во еден структурално нестабилен свет.
Реформи во управувањето со резервите
Во моментов, Бугарија одржува високо конзервативна политика во управувањето со девизните резерви – приближно 90% се во евра и 10% во злато. Ова одговара на потребите на валутниот борд.
Но, со преминот кон еврото како национална валута, започнува нова фаза. Новиот Закон за БНБ ќе овозможи поголема флексибилност – диверзификација на резервите во други валути и инструменти, проширување на хоризонтот од краткорочен во долгорочен, и потенцијална употреба на нови инструменти како борсово тргувани фондови.
Централните банки во новата ера
Централните банки, вклучително и БНБ, треба да се прилагодат на новата глобална реалност. Принципите на ликвидност, сигурност и поврат на средства остануваат основа, но геополитичките ризици стануваат сè поважен фактор.
Бугарија има можност да ја искористи транзицијата кон еврото како алатка за засилување на својата економска и институционална отпорност – и да се позиционира подобро во новиот, повеќеполарен свет.
Заклучок:
Во време кога глобалната нестабилност е правило, а не исклучок, приемот на еврото е не само логичен чекор, туку и стратешки одговор на современите предизвици. За Бугарија, тоа значи консолидација на довербата, институционална стабилност и поголема подготвеност за идните шокови.