26 години подоцна: Косово не го заборава ужасот од масакрот во Рачак

На 15 јануари 2025 г. Косово одбележува 26 години од еден од најболните настани во својата историја – масакрот во селото Рачак. Ова злосторство, извршено од српските безбедносни сили под водство на Слободан Милошевиќ, остави траен белег во колективната меморија на косовските Албанци и стана катализатор за меѓународна интервенција во конфликтот во поранешна Југославија.

Приказната за трагедијата

Утрото на 15 јануари 1999 г. Српските безбедносни сили го опколија малото село Рачак, кое се наоѓа на југот на Косово. Тие упаѓаат во куќи, ги пребаруваат просториите и насилно ги отстрануваат жителите. Многумина од нив се обиделе да се сокријат во блиските шуми, но биле заробени, жестоко претепани и на крајот погубени. Според податоците што подоцна беа презентирани пред Хашкиот трибунал, брутално биле убиени 45 лица – сите цивили. Меѓу жртвите има и постари лица и млади момчиња. Телото на една од жртвите никогаш не било пронајдено.

Српските власти тврдат дека убиените биле членови на Ослободителната војска на Косово (ОВК), партизанска група која се бори за независност на Косово. Меѓутоа, оваа верзија е категорично отфрлена од меѓународната заедница, откако истрагите докажаа дека жртвите се беспомошни цивили.

Меѓународната реакција

Ден по масакрот, Рачак го посети шефот на мисијата на Организацијата за безбедност и соработка во Европа (ОБСЕ) на Косово, Вилијам Вокер. Тој го опиша она што го гледа како „тешко злосторство против човештвото“. Фотографиите на жртвите и приказните на преживеаните ја шокираа меѓународната заедница. Трагедијата во Рачак стана пресвртница во конфликтот во Косово и доведе до зголемен притисок врз српските власти.

Во март 1999 година, откако дипломатските напори за решавање на кризата не успеаја, НАТО започна со воздушни напади врз српските воени цели. Операцијата, позната како „Сојузничките сили“, имаше за цел да го запре насилството врз цивилното население во Косово и го принуди режимот на Милошевиќ да ги повлече своите трупи.

Истрагата и правдата

Доказите за масакрот во Рачак се презентирани пред Меѓународниот кривичен трибунал за поранешна Југославија. Слободан Милошевиќ е обвинет за голем број кривични дела, вклучително и за неговите постапки на Косово. Сепак, судскиот процес против него не заврши, бидејќи тој почина во затвор во 2006 година пред да биде донесена пресудата.

Денес, 26 години подоцна, српските власти продолжуваат да негираат дека се случил масакрот. Тие тврдат дека настаните во Рачак се „фикција“ и „манипулација“ со која се оправдува воената интервенција на НАТО.

Меморија и почит

Секоја година, на 15 јануари, илјадници луѓе се собираат во меморијалниот комплекс во Рачак, каде што се погребани 44 од жртвите. И покрај текот на времето, болката и сеќавањата на оваа трагедија остануваат живи. Во своите говори за време на комеморативните настани, косовските лидери нагласуваат дека масакрот во Рачак е симбол на борбата за слобода и независност.

„Рачак е доказ за суровоста на режимот на Милошевиќ, но и за решеноста на косовскиот народ да се спротивстави на неправдата“, рече еден од присутните на церемонијата во 2025 година.